FT/TÖZ 316 1

07.09.1977.
25.04.1915.
26.04.1915
3.11.1914.
19.5.1915.

57 adet fotoğraf.

FT 1: Anafarta ve Suğla Koyu’nda geziye çıkmak üzere Çanakkale’den hareket eden Tahsin Özeken. Solda gözlüklü. Karşıda Çamburnu, 7 Eylül 1977.
FT 2: Edirne Sırtı ile Top Bayırı arasında küçük bir tepenin üstünde ve (zeytinlik) mevkiinde 57. Alay komutanı Hüseyin Avni beyin mezarının doğu tarafı. Tekin Arıburnu’nun babası.
FT 3: Gelibolu – Hamza Bey sahilleri.
FT 4: Su Terazisi Sırtı. Düz tepeden 261’e çıkan su terazisi. Solda Sazlı Derenin kaynağı. Teğmen Fethi komutasındaki Cebel Bataryasının mevzilendiği yeri. (X) Atatürk’ün süngü taktırıp harekete geçirdiği erlerin karşısındaki Avusturalya müfrezesi yüzbaşı (Tollroch’un) komutasında idi. Bebek 700 ve (Nek)e kadar kovalandılar.
FT 5: Seddülbahir’de Ertuğrul ve daha batıda Teke Koyu’na yapılan ihraçtan sonra İngilizlerin 26 Nisan 1915’te ulaştıkları Seddülbahir Ovası ve (Aytepe) mevzilerimiz.
FT 6: İhraç yerlerinden Teke Koyu. Çok kuvvetli tahkim edilmiş bir mevzi olan Teke Koyu, Liman Paşa'nın tedbirsizliği ve hatalı planıyla kısa bir direnmeden sonra düşmüş, düşman Alçıtepe istikametinde saldırıya geçmişti. Teke Burnu'nun doğu yamaçlarında görülen eşintiler, üst kumanda heyetinin barınak yerleridir. Sağda Karacaoğlu Tepesi.
FT 7: 3 Kasım 1914 bombardımanında İngiliz filosu tarafından tahribe uğrayan Seddülbahir Kalesi'nin doğu tarafındaki duvarı. Yol iskeleye iner.
FT 8: Teke Koyu’na üç çeyrek mil (402m) mesafedeki (X) kumsallığı. Dördüncü çıkarma yeri.
FT 9: Yahya Çavuş’un siperleri. 1915 yılı Nisan ayının 25. pazar günü saat 5.50’de yarım saat süren amansız ateşinden sonra Kahraman Yahya Çavuş komutasındaki 63 kişilik takımın Borası buradan esmişti. Sandallarında 3 taburluk öncü örtme kuvvetinden tek kişi kurtulamadı. (Sıra, River Klayd’ın) içindeki 1500 kişide… (X) işaretli yer; ikinci büyük iskeledir. (River Klayd’ın) baştan kara ettiği yer.
FT 10: Kemalyeri Platformu. Etrafı taş dizili yol, karargâha ve zeminliğe inen yoldur. Karşı sırtta Atamızın gecelediği Kocadere Köyü, arkasında Maltepe köyü. Sağda Korkmadağ ve Kilye limanı.
FT 11: Avustralya Cephesi (Boltan Sırtı). Esat Paşa hatıralarında buraya Gültepe diyor. (Kel) olarak biliniyor. Gediğin başında Keltepe Gedik (Shelgren) yanından top çıkarılan yer. Gediğin yanında görünen yer. Süngü Bayırı. Altta (Leane) siperleri. En sağda Kanlı sırt (Lonepine).
FT 12: Ertuğrul Koyu. Filo ateşinden kurtulmuş tek bina olan Seddülbahir köyü misafir odasından çıkarak Ertuğrul koyuna indim. 63 yıl önce ateşle yanmış sular şimdi masmavi. Biraz ötede istilacı düşmanın, büyük bir milletin ocağına incir dikmek isteyenlerin kemikleri üstünde boy atmış incir ağaçları var!.. İstilacılar şimdi topraklarımızda yatıyorlar. (X) işaretli yer.
FT 13: İhraçtan sonra İngilizlerin 26 Nisan’da ilerledikleri Seddülbahir Ovası. Ağaçların bulunduğu yer Kirtepe Deresi'dir.
FT 14: (Langshair) mezarlığından Gözcü Baba Tepesi'ndeki İngiliz anıtı. Sağda eski fener. Ortada müstahkem mevki ay veya beyaz tepe.
FT 15: Sığındere. On binlerce yiğidimizin kanlarını döktüğü ve harp tarihimize (Sığındere) savaşları diye adını veren Sığındere'nin denize döküldüğü yer.
FT 16: Seddülbahir Platosu'nda 1 nolu istihkam Ertuğrul tabyaları. Bir tanesi yakına kadar yerindeydi. Şimdi yok… 24’lük.
FT 17: Atamızın Kemalyeri mevkiindeki karargâhı, üstte Kemalyeri Anıtı.
FT 18: Seddülbahir platosu üzerinde (Gözcü baba) tepesi üzerindeki Helles Anıtı. Öndeki platform anıtın giriş kapısı önüdür.
FT 19: Seddülbahir Köyü arkasında Harap Kale ve Colonel’in (Doughty Wylie) mezarı.
FT 20: Ertuğrul Koyu. River Kloyd’den kırbaç zoruyla çıkanlar Yahya Çavuş takımının yan ateşinden korunmak için yandaki tarlanın toprağını eşerek aşağı indirmişler, buralara sinerek canlarını kurtarmışlardır. 26 Nisan günü (Colonel Doughty)'nin toplayarak köy içine saldırttığı erler bunlardır.
FT 21: Pistin üstünde mestur top mevzileri. İngiliz hava komodoru (Samson’un) koyun içinde uçuş pisti olarak kullandığı toplarla.
FT 22: Seddülbahir. Harapkale ve Türk tahkimat kalıntıları.
FT 23: 1000’lerin 10000’lerin kanını emen Anafarta Ovası. Karşıda Kireçtepe.
FT 24: Suğla Limanı arkada Kireçtepe sırtları.
FT 25: 10 Ağustos Süngü Hücumunda yiğitlerimiz Conk’tan aşağı kuş gibi uçmuşlar Sazlıbeit Dere ve Şahin Sırtı Yolu ile Conk’un eteklerine kadar sokulmuş düşman kuvvetlerini silindir gibi ezerek resimde görülen (The Farm) çiftliğe dayanmışlar buradaki (Baldwin) kuvvetlerinde çiğneyerek Çaylakdere, Ağıl Dere'de mevzilenmiş düşmanı denize kadar kovalamıştı. İki tarafında zaiyatı büyük olmuş. Çiftlikte çok kan dökülmüştü. General Baldwin de maktuller arasında idi. Solda Çezir Sırtı.
FT 26: Arıburnu Koyu. En sağda üstü Sivri Tepe, Hain Tepedir ve Avustralyalıların genel karargahıdır. Önde sağdaki siyah yer Sargı yeri. Solda Türk esirlerinin çadırlarının kurulduğu yer. Geceleri ileri hatlara ikmal malzemesi taşıyan katırların otlandığı yer. Yukarıda (Cantrbury) mezarlığı. Teşkilatlanma yeri.
FT 27: Üstte Kanlı meydanlardan düşman işgalinde Russel Tepesi. Altında Monaş Vadisi. Önde 27. Alayımızın siperleri (Satranç tahtası) mevzilerimiz siperler belirgindir.
FT 28: Cesaret Tepe (Nek) Mahmut Çavuş Anıtı. İçten tebriklerimi sunar, güzel ve mutlu günler dilerim. 18 Eylül 1978.
FT 29: Solda en uzun servinin solundan uzakta görünen (Conkbayırı) (X) Conk’un altında deve hörgücü gibi Şahin Sırtı. Sağda ağaçlık yer (Bebek 700) tepesi. Cesaret Tepe'de yan yana yatan kahramanlar. 8 Ağustos’ta mesafe 5 m yani iki mezarlığın arası kadar. Solda düşman sağda Türk Anıtı.
FT 30: Cesaret Tepe (The Nek). Solda korkunç uçurumlu Monash Vadisi başlangıcı.
FT 31: Kahramanlarımız yatıyor. (X işareti) (3000 yaralı) Öndeki siperler o zaman 3 metre derinlikte imiş bugün 1 metre. Bomba Sırtı. Avusturalyalıların siperleri. Soldaki sırtın eteklerinde 19 Mayıs 1915 büyük Türk taarruzunda şehit olan (7000).
FT 32: Anzak cephe hattı. Karşıda ağaçlık yer Lonepine- Kanlı Sırt. 18 Eylül 1978.
FT 33: Suğla Koyu ve Anafarta Ovası. En sıcak ve samimi sevgi duygularımla iki bayramınızı da kutlarım.
FT 34: Önde Topçular Sırtı, sağda büküntüden sonra Sancaktepe. 5 defa el değiştiren ve ebediyen Türk kuvvetlerinin elinde kalan kanlı olayların geçtiği (Bebek 700) tepesi. Karşıda ağaçlık yer.
FT 35: Hell Spit- Cehennem Burnu'nda Şarapnel Deresi. Monash Vadisi başında ve Hain Tepe altında Şarapnel Mezarlığı. Buraya çıkanlar Şarapnel Deresi'ne dalmışlar, Hain Tepe sırtlarına tırmanmışlar. Monash Vadisi içinde içerilere doğru yürüyüşe geçmişlerdir.
FT 36: Ezineli kahramanımız Yahya Çavuş’un ihraç yerlerine dönük diz siperleri. Sağda filonun bombardımanında arkadaki müstahzar mevkilere gitmek için yapılmış gizli yol.
FT 37: Tahliyeden sonra Anzak Koyu. Sırtlarda görülen aklıklar, büyük Anzak kuvvetlerinin tünedikleri barınakların izleridir. Kıyıda görülen barakamsı görüntü, deniz suyundan tatlı su yapma cihazlarının mahfazası. Bu mahfaza kum ve kireçle yapılmış gayet sert bir şey olduğundan kırılmadan olduğu gibi bugün kumların üstünde yatıp durmaktadır.
FT 38: Kemal yeri platformu. Solda tabelanın önünde Mersinderesi’nin tabilerinden Kuru Dere. Solunda Adana Bayırı. Sağda karşıda Kanlı Sırt ve altında Legge Vadisi. Karayörük Deresi.
FT 39: Conkbayırı’nın 1,5 km kadar güneyinde Kemal yeri mevkii. Sağda tepe ve Edirne bayırları. Çamların karşısında Kanlı Sırt – Lonepine.
FT 40: Arıburnu’nun kuzeyi sağda görülen aklık İngiliz sargı mahalli ve çadır yerleri. Karşıdaki tepelerden sapdaki Tabltop – plav tepe, solundaki tepe de İngilizlerin (oldpost) dedikleri Türk mevzileridir. Ağaçların önünde görülen 1. No. İleri karakoldur. Yeni Zelandalılar gayet sarp ve tırmanılması zor olan bu yere, harp hilesiyle çıkıp buradaki askerlerimizi esir etmiştirler. Eteklerinde Sazlı Beit deresi vardır. Conk’a bu dere içinden çıkmışlardır.
FT 41: Kurt Geçidi (X) işaretli yer. Conkbayırı kuzeyinde 223,24,64,41,28.ci alaylarımızın mevzilendiği boyun noktasından. Kurt geçidinin altında Besim tepe. Sola doğru Abdal Yarı.
FT 42: Şahin Sırtı. Yeni Zelandalılar şahin Sırtının kuzey tarafından (Conk)un ve (261)in eteklerine kadar bu patikadan ve solda (Sazlı Beit) dere içinden gelmişlerdir. Atatürk’ün Esat Paşa’ya soldaki, yüksek yerden yani Düztepe’den tehlikeyi gösterdiği yer burasıdır. Fakat Esat Paşa buna ihtimal vermemiş, hadisat Mustafa Kemal Bey’i haklı çıkarmıştı. M. Kemal’in tehlikeyi gösterdiği yer (X). Sağda (X) indiğim yer.
FT 43: Fransız kolordu komutanı Gnl. Gro’nun yaralandığı yer (X). General Gro, genel karargâhı olan kalenin içinden çıkarak köyün kuzey yamacındaki barakalarda bulunan yaralıların ziyaretine giderken (X) işaretli yerdeki aklık önüne geldiğinde Kumkale’den atılan ağır çaplı bir merminin civara düşmesiyle hasıl olan basınçtan bir incir ağacının üzerine fırlamış, ağaçtan da o zaman mevcut olan bir bahçe duvarının üstüne düşerek kolu kırılmıştı. Yandaki incir ağacının altındaki taşlar, duvarın taşlarıdır. Burada bir anıt yapılmış fakat köylüler tarafından tahrip edilmiştir.
FT 44: Kemalyeri Karargahı’nın yola çıkan cağ yanı. 57. Alayımızın Karargâhı çevrelediği siperlerin bulunduğu yer. (Yangın engelleri için buldozerlerle dümdüz edilmiştir.) Yanda ot bitmeyen yer Brifing çadırının yeridir.
FT 45: Albayrak Sırtı. Kanlı Sırt’a çıkan gamlı bel. Sağda Karayörük Vadisi. (Legge). Cepheye asker sevk ve nakli aşağıda (Kavak) ve (Göktepe) yolu ile yapılıyordu. Harp tarihimizde bu iki tepe önem kazanmıştır. (.) Kemalyeri, (..) Göktepe.
FT 46: Fahrettin Altay Mustafa Kemal Bey’i Kemal Yeri Karargahında ziyarete gelirken düşman ateşine maruz kalınca atından inip (X) işaretli dereye girmiş bir erin yardımıyla eğile eğile karargâha girmiştir. Kemal Yeri adı bu ziyarette Fahrettin Bey tarafından verilmiştir. Öndeki aklık karargâhı giriş yeridir.
FT 47: İkinci Kemal Yeri. Merkezi durumu nedeniyle Maltepe Hüyük’ündeki karargahını Kemal Yerine nakleden Esat Paşa’dan sonra açıkta kalan M. Kemal Bey, karargahını Topçular Sırtı ile Sancak Tepe arasındaki sel yarıntısı içine nakletmişti. (X) işaretli yer. Yolun sonunda su yatağı solda 261. R. Tepe.
FT 48: Kemal Yerinde Atamızın karargâhı (X) işaretli yerin, zeminlik olması ihtimali kuvvetlidir.
FT 49: Atatürk’ün 10 Ağustos Süngü Hücumu emrini verdiği yer. Karşıda Abdalyarı, Kurt Geçidi ve Besim Tepe.
FT 50: Avustralyalıların 1915 yılı 25 Nisan Pazar günü 4.30’da karaya çıktıkları Hell Spit mevkii. Karşıda (Kabatepe). Çıkarma planına göre Kabatepe’nin 1 mil kuzeyine çıkılacaktı. Akıntı ve şaşkınlık bu planı akim bıraktı. Berbat ve sarp bir yer ola Arıburnu’na çıkıldı. Ufukta (Koyal) tepe.
FT 51: Harapkale’den Morto Koyu ve şehitler anıtının görünüşü. (Eski hisarlık).
FT 52: Müstahzar mevkii. Filonun amansız ateşinden korunmak için kahramanlarımızın sığındığı 26 m genişliğinde 50 m uzunluğunda ve 6 m derinliğindeki çukurlar. Ateş kesildiği zaman muvasala yollarından diz siperlerine dönüyorlardı. (X) işaretli irtibat. Gizli yol.
FT 53: Albayrak Sırtı. Ağaçlık yerde kuyu vardır. Arıburnu Cephesi’nin hiçbir yerinde bir damla su yoktur. Karşıda Kabatepe ve Süngü Bayırı.
FT 54: Su yatağı. Öndeki aklık, Ata’nın içinde 9-10 Ağustos gecesini geçirdiği çadırın yeri. Ertesi gün büyük Süngü Hücumu başlamıştı. Karşıda Kocaçimen Tepe (971) sola doğru Kurt Geçidi.
FT 55: Conkbayırı. Hatt-ı Bâlânın kuzey tarafı. 10 Ağustos büyük Süngü Hücumunda 23-24-64-41.ci alaylarımızın mevzilendiği boyun noktası. Mevzilerin önündeki hendek irtibat hendeğidir. Hendeğin üstündeki anıt mezar. Rahmetli Mareşalimizin kardeşi üsteğmen (Nazif Çakmağındır). Sol taraf, alaylarımızın mevzilendiği uzun boyun noktası.
FT 56: Avusturalyalıların karaya çıktığı Hell Spit – Cehennem Burnu. Sağda (Hain Tepe). Bu tepenin altında Şarapnel Mezarlığı. Düşman subayların (Parkı) (X) yer. İlerde içinden yol geçen (The Beach) mezarlığı.
FT 57: 10 Ağustos töreni. Conkbayırı’nın biraz ilerisinde 261’in eteklerinde kaçanları M. Kemal’in önleyip süngü taktırdığı yerde yapılan tören. Binbaşının arkasında Sazlı Beit Derenin kaynağı ve ikini zirve (Apex) 1976. Atatürk Kocaçimen’den inerek Conk’a çıkmıştı. Su terazisi tarafından gelmekte olan yüzbaşı (Toulloch) komutasındaki müfrezeyi görerek Conk’a doğru kaçan erlerin önüne çıkan M. Kemal onları Conk’un giriş yerinde önlemişti.

Fotoğraf.